Preventieve jeugdbescherming - deel 1

Door Carola Rossing

Laat de gezinnen en professionals die ermee werken zelf aan het woord

Letterlijk horen wat er leeft

Waarom vragen we het niet de mensen zelf? was de eerste gedachte van senior beleidsadviseur Jeugd Margreet Wiegand als reactie op een landelijke tussenevaluatie over ‘preventieve jeugdbescherming’. Daar waar landelijk de meningen verschillen, hebben ze bij de gemeente Amsterdam goede ervaringen en geloven ze in deze aanpak op vrijwillige basis. Onderzoeksbureau SenseGuide werd ingeschakeld om via narratief onderzoek ervaringen op te halen. Immers, wie kan het beter vertellen dan de mensen die het betreft?

Margreet Wiegand: “Met de komst van de nieuwe Jeugdwet in 2015 kregen wij als gemeente ook de verantwoordelijkheid om onze Amsterdamse kinderen bescherming te bieden in geval van onveiligheid. We kozen ervoor om van de gecertificeerde instelling Jeugdbescherming regio Amsterdam niet alleen dwangmaatregelen in te kopen, maar ook de door hen ontwikkelde vrijwillige, preventieve Jeugdbescherming (drang). Hierin werken professionals zoveel mogelijk met de gezinnen samen naar een veilige situatie toe. Al vijf jaar werken we hier nu met een beproefde gezinsgerichte methodiek. Wij geloven en zien dat verandering vanuit de kracht en motivatie van het gezin zelf het meest oplevert voor de kinderen én de ouders. Waar dit traject niet aanslaat, gaan we uiteraard over op dwang, met een rechterlijke beschikking voor een ondertoezichtstellling. De veiligheid van ieder kind blijft op elk moment centraal staan.

Zorgvuldige voorbereiding

In de tussenevaluatie van 2018, een landelijk rapport over de werking van de Jeugdwet, werd getwijfeld aan de vrijwilligheid en de transparantie van deze preventieve aanpak. Naast aanknopingspunten voor doorontwikkeling, wilden we daarom deze twee thema’s toetsen. We kozen voor een narratief onderzoek, dat om een zorgvuldige voorbereiding vroeg. Ook het onderzoek moest voor ons voldoen aan vrijwilligheid en transparantie. En verder, welke vragen stel je aan wie? Onder de neutrale begeleiding en aansturing van SenseGuide bogen we ons met een projectteam over de juiste set vragen. Ook de juiste doelgroepbepaling was belangrijk. Helaas waren niet alle ouders welwillend om mee te werken, maar uiteindelijk hadden we toch een representatieve groep.

Sterke methodiek en integere verwerking

Wat ik zo goed vind aan deze methode is dat mensen zelf een kwartier lang mogen vertellen over hun sterkste ervaring. Positief of negatief, het is aan hen. Daarna stelt de interviewer nog wat verdiepende vragen. SenseGuide neemt alles op en typt het letterlijk uit. Zo lazen we in de eigen bewoording van de gezinnen en professionals wat wel en niet werkt. Hele concrete en nuttige informatie. Ongecensureerde, ruwe (taal)data.

Ik heb nog wat tapes afgeluisterd om te kijken in hoeverre de interviewer de gesprekken stuurde, maar alles verliep heel integer. Dat zag ik ook terug in de getranscribeerde teksten. SenseGuide brengt de informatie echt één op één over: met het narratief brengen ze de daadwerkelijke beleving in kaart. Je hoort letterlijk wat er leeft. Ook in het eindverslag hebben ze alles knap samengebracht. Ze gaven helder de essentie weer, waar we in de ‘duidingssessies’ op uit waren gekomen.

Feiten en betekenis samenbrengen

Na uitvoering van de interviews werden we ook zelf aan het werk gezet. En hoe! Tijdens ‘duidingssessies’ moest ieder lid van het projectteam kernzinnen uit de transcripties inbrengen die hem of haar troffen. Het was goed voor de teamgeest en voor mij veelzeggend om te zien dat we aardig wat overlap hadden. Aansluitend volgden hele interessante discussies, want wat zei dit ons nu? Samen moesten we er betekenis aan geven.

Van de ene kant was er herkenning, van de andere kant verbazing. Het leefde bij iedereen: hoe moesten we dit nu zien? Vanuit nieuwsgierigheid voerden we de gesprekken, die soms echt scherp waren. Dat bracht ons wel weer nieuwe inzichten. Alleen al het feit dat je daar eens zo uitgebreid en gezamenlijk bij stilstaat is enorm waardevol. Het hele proces was bovendien erg leuk om te doen.

Cliëntenperspectief toevoegen aan de landelijke discussie

Ik ben enorm blij dat we nu in de landelijke discussies het geluid van de gezinnen kunnen inbrengen, de burgers voor wie we het doen. Beeldvorming verander je niet zomaar, maar ik kan nu wel het gesprek voeden met het cliëntenperspectief.

Onlangs, op een landelijke congres over Preventieve Jeugdbescherming, heb ik de aanwezigen op de hoogte gebracht van ons rapport. Daarnaast ga ik dit rapport naar alle stakeholders doorsturen, zodat beleidsmakers en professionals gebruik kunnen maken van de verkregen inzichten. De benadering achter de beleidstafel is vaak te eenzijdig. Nu we ook weten hoe de gezinnen erover denken, gaan we hier in Amsterdam er met alle betrokken partijen lering uit trekken. Dit verhaal helpt ons absoluut bij de doorontwikkeling.”

Lees hoe SenseGuide het onderzoek heeft aangepakt of download Tweeluik preventieve jeugdbescherming in gedrang; het artikel met beide interviews.