Persoonlijke ontwikkeling inwoners met afstand tot arbeidsmarkt

Werkom voert voor de gemeenten Zaanstad en Purmerend de taken uit van de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). In februari 2022 hebben de gemeenteraden van Zaanstad en Purmerend een koersbesluit genomen over de toekomst van Werkom. Dit betekent dat Werkom zich doorontwikkelt tot sociaal ontwikkelbedrijf. De persoonlijke ontwikkeling van mensen met een overbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt staat in deze nieuwe koers centraal. Het gaat daarbij niet alleen om het vinden van regulier werk maar ook om de immateriële baten voor het individu zelf, diens directe omgeving en de samenleving als geheel.

Monitoren met verhalen achter cijfers

Werkom zet daarom twee nieuwe trajecten voor kandidaten uit: een tijdelijk dienstverband (ook wel pilot ontwikkelbaan genoemd) en een verlenging van het werkleertraject met behoud van uitkering. Om de effectiviteit van de trajecten te evalueren is behoefte om de beoogde immateriële baten voor kandidaten inzichtelijk te maken.

SenseGuide doet daarom vanaf mei 2022 tot en met eind 2023 narratief onderzoek naar de persoonlijke ontwikkeling van kandidaten die aan één van de twee trajecten deelnemen. Voor een afgewogen beeldvorming richten we ons op de persoonlijke verhalen van zowel de kandidaten als casemanagers en jobcoaches binnen Werkom die deze kandidaten begeleiden. De persoonlijke ontwikkeling van kandidaten zetten we uiteen in kwantitatieve indicatoren én kwalitatieve informatie: de verhalen achter de cijfers en de patronen tussen de verhalen.

Effectiviteit van beleidsinstrumenten inzichtelijk maken

De hoofdvraag van het onderzoek is ‘wat is het effect van een tijdelijk dienstverband en verlengd werkleertraject op de persoonlijke ontwikkeling van kandidaten?’ Gedurende het onderzoek worden kandidaten, casemanagers en jobcoaches op drie momenten gevraagd ervaringen te delen en te duiden: het tweede kwartaal van 2022, januari 2023 en september 2023.

De ondersteuning van burgers met afstand tot de arbeidsmarkt wordt in toenemende mate gekenmerkt door complexiteit. Deze burgers hebben steeds vaker te maken met meervoudige ondersteuningsvragen, sterk afhankelijk van de persoonlijke situatie en aan verandering onderhevig in de tijd. Bovendien is er een woud aan actoren, regelingen en voorzieningen waarin ze samen met hun casemanager of jobcoach makkelijk kunnen verdwalen. Er is daarom oog nodig voor de specifieke context, persoonlijke ervaringen en gemaakte afwegingen van betrokkenen. Cijfers en indicatoren geven daarbij houvast vanuit de gedachte ‘meten is weten’. Maar cijfers zonder de verhalen erachter kunnen leiden tot een kloof met de dagelijkse realiteit. Werkom heeft daarom gekozen voor een onderzoeksmethode waarbij kwantitatieve en narratieve data gelijktijdig worden verzameld en in samenhang worden geanalyseerd, gecontrasteerd en gerapporteerd.

Maatschappelijke kosten-baten analyse

Werkom liet in 2019 een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitvoeren. Een MKBA is een instrument om interventies van Werkom (dienstverbanden en ingezette trajecten voor kandidaten) in financiële kosten en baten te vertalen. Het kijkt naar de business case van Werkom en naar de effecten voor andere partijen (de participerende gemeenten en kandidaten zelf). Hierbij worden zowel financiële waarden meegenomen- productieopbrengsten, lagere uitkeringslasten, voorkomen zorgkosten, als immateriële waarden zoals kwaliteit van leven en veiligheid en leefbaarheid.

Een onderliggende vraag van het narratief onderzoek is in hoeverre een tijdelijk dienstverband en verlengd werkleertraject daadwerkelijk de maatschappelijke opbrengsten opleveren die in het MKBA-onderzoek onder de noemer ‘kwaliteit van leven’ worden geschaard.

Operationaliseren van persoonlijke ontwikkeling

Voor het operationaliseren van ‘persoonlijke ontwikkeling’ naar onderzoekthema’s is met een werkgroep en met literatuurverkenning een aantal indicatoren gedefinieerd. Het gaat hierbij om:

• Competentieontwikkeling
• Cultuurverschillen
• Financiele situatie
• Gezondheid (fysiek, mentaal, sociaal)
• Leef- en woonsituatie
• Passend werk
• Taal
• Vervoer
• Zelfvertrouwen
• Zinvolle dagbesteding

Verhalen verzamelen vanuit een persoonlijk gesprek

Voor dit onderzoek maken we gebruik van zogenaamde verhalenbegeleiders. Een verhalenbegeleider benadert de kandidaat om diens verhaal in een persoonlijk gesprek af te nemen. Verhalenbegeleiders zijn geen ervaren interviewers maar mensen die oprecht interesse hebben in de verhalen van andere mensen en de mensen achter de verhalen. Zij worden door SenseGuide geïnstrueerd om zonder sturing of beïnvloeding kandidaten hun eigen verhaal te laten vertellen. De inzet van mensen uit het netwerk van Werkom als verhalenbegeleider draagt sterk bij aan het vertrouwen van de doelgroep om oprechte en authentieke verhalen te vertellen, eventueel in de eigen moedertaal.

Gezamenlijke analyse en betekenisgeving van persoonlijke ontwikkeling

Een werkgroep en onafhankelijke onderzoeker van SenseGuide nemen samen deel aan een participatieve analyse. Begonnen wordt met patroonverkenning van de kwantitatieve metadata. Zowel dominante overtuigingen en attitudes als uitschieters worden geïdentificeerd. De kwantitatieve patronen zijn verbonden met verhalen uit het dagelijks leven en zodoende een beter begrip geven aan welke factoren welke invloed hebben op de persoonlijke ontwikkeling van kandidaten en waarom. SenseGuide verricht aanvullend thematische analyse van de verhalen om betekenispatronen te identificeren en in thema's te coderen. Met system mapping worden verbanden tussen thema's verder verkend. Zodoende wordt gezamenlijk gewerkt aan een samenhangende analyse en betekenisgeving van de persoonlijke ontwikkeling van kandidaten die berust op een hoge mate van validiteit en betrouwbaarheid.