Narratief onderzoek naar de impact van het armoedebeleid in Dijk en Waard
SenseGuide heeft in opdracht van de gemeente Dijk en Waard een narratief onderzoek uitgevoerd naar de impact van de pilot armoedebeleid op de leefsituatie en bestaanszekerheid van inwoners.
Wanneer je op een avond hongerig slaapt of wanneer je jarenlang geen fruit of iets anders kunt kopen dat je lekker vindt, dan zul je dit korte verhaal begrijpen
Inwoner gemeente Dijk en Waard
Gemeente Dijk en Waard is in 2023 de pilot armoedebeleid gestart om inwoners met een laag inkomen een financiële zetje in de rug te geven. De gemeenteraad wilde een betekenisvolle bijdrage leveren aan het welzijn van deze inwoners. De pilot eindigde in 2024. Op verzoek van de Raad vond zowel een kwalitatieve tussen- als eindevaluatie plaats. De evaluaties richtten zich op het ervaren effect van de pilot en het bredere gevoel van bestaanszekerheid onder inwoners.
Opzet van het onderzoek
De evaluatie combineerde kwantitatieve en kwalitatieve methoden. SenseGuide verzamelde verhalen van inwoners via persoonlijke gesprekken en een online vragenlijst. Deze aanpak zorgde voor een divers en diepgaand inzicht in de beleving van inwoners. In totaal zijn 143 verhalen verzameld in de tussenevaluatie en 125 verhalen in de eindevaluatie. Voor kwalitatief onderzoek is dit een robuuste en betrouwbare steekproef, mede door de representatieve spreiding en de overeenkomsten met gemeentelijke cijfers.
De hoofdvragen van het onderzoek waren:
- Wat is de impact van de pilot armoedebeleid op de leefsituatie van inwoners?
- Wat is de impact van de pilot armoedebeleid op de bestaanszekerheid van inwoners?
- Wat is de impact van de pilot armoedebeleid op het vertrouwen in de gemeentelijke organisatie?
Leefsituatie werd breed onderzocht op het gebied van fysieke en mentale gezondheid, sociale relaties, inkomen, levensplezier, schulden, wonen en werken. Bestaanszekerheid werd benaderd vanuit het kader van sociale kwaliteit, met aandacht voor sociaaleconomische zekerheid, sociale inclusie, sociale cohesie en sociaal empowerment.
Inzichten uit het onderzoek
De tussenevaluatie toonde aan dat drie kwart van de deelnemers een positief effect ervaart van de voorzieningen binnen de pilot, met name door meer levensplezier en sociale participatie. Inwoners gaven aan dat deelname aan sport, cultuur en sociale activiteiten hun gevoel van welzijn vergrootte. De eindevaluatie bevestigt en verdiept dit beeld: inwoners ervaren meer verbondenheid en zingeving door de extra financiële ruimte die de pilot biedt.
De impact op bestaanszekerheid bleek beperkter. Veel deelnemers hebben nog steeds moeite om financieel rond te komen en zich volwaardig onderdeel van de samenleving te voelen. Het vergroten van vertrouwen in de gemeente werd wel zichtbaar als positief neveneffect.
Reflectie op armoede en armoedebeleid
Armoede is geen statisch gegeven; het is een dynamisch en complex vraagstuk dat verweven is met sociale, psychologische en economische factoren. In Dijk en Waard laat het armoedebeleid zowel verlichting als beperkingen zien. Inwoners schetsen een beeld waarin financiële onzekerheid niet alleen een materieel probleem is, maar ook een psychologische last, een sociale uitdaging en soms zelfs een bron van schaamte. Tegelijkertijd tonen inwoners veerkracht, creativiteit en een sterke wil om zich met hun gemeenschap te verbinden en vooruit te komen.
De verdiepende analyse laat zien dat structurele ongelijkheid en rigide beleidsregels inwoners kunnen belemmeren om hun situatie te verbeteren. Alleenstaande moeders ervaren bijvoorbeeld niet alleen financiële druk, maar ook een gebrek aan gelijke kansen voor zichzelf en hun kinderen. De voorzieningen binnen de pilot, zoals de DijkenwaardPas en de premies voor uitstroom uit de bijstand en vrijwilligerswerk, worden door sommige inwoners als steun ervaren, maar kunnen voor anderen juist beperkingen opleveren door stigmatisering of beperkte toegankelijkheid.
Daarnaast dringt zich de vraag op in hoeverre de sociale gevolgen van armoede voldoende worden erkend in het beleid. Eenzaamheid, stress over geld en moeite om een stabiel sociaal netwerk op te bouwen zijn fundamentele aspecten van armoede die moeilijk in cijfers te vangen zijn, maar die het verschil kunnen maken tussen overleven en leven. Hier ligt een kans om armoedebeleid niet enkel te zien als een instrument voor financiële compensatie, maar als een middel om sociale participatie en mentale weerbaarheid te versterken.
De evaluatie laat zien dat inwoners meer vertrouwen in de gemeente ontwikkelen wanneer zij het gevoel hebben dat hun ervaringen serieus worden genomen en dat beleid aansluit bij hun leefwereld. Minder bureaucratie en meer samenwerking met inwoners lijken hierbij effectiever te werken dan top-down maatregelen. Het betrekken van ervaringsdeskundigen bij de beleidsontwikkeling is cruciaal. Mensen die armoede aan den lijve ondervinden, weten als geen ander wat werkt en wat niet. Door deze ervaringskennis structureel te benutten, kan het beleid realistischer en effectiever worden gemaakt.
Conclusie
De eindevaluatie bevestigt dat de pilot een positieve bijdrage levert aan het welzijn en levensplezier van inwoners, maar dat het effect op structurele bestaanszekerheid beperkt is. De resultaten tonen aan dat het vergroten van sociale cohesie en het versterken van het vertrouwen in de gemeente belangrijke factoren zijn in het verhogen van bestaanszekerheid. Het college van burgemeester en wethouders zag de uitkomsten van de tussenevaluatie als een bevestiging dat het gevoerde beleid effect heeft en in de juiste richting beweegt. Vooral de toegenomen sociale participatie en het gevoel van verbondenheid worden erkend als succesfactoren. De eindevaluatie wordt binnenkort voorgelegd aan de gemeenteraad als basis voor verdere beleidsontwikkeling.
