Duurzaam waterverbruik in Friesland

Water is een breed onderwerp. In plaats van het houden van een enquête, waarbij de thema’s van het onderzoek grotendeels vooraf worden bepaald door de onderzoekers bij het opstellen van de vragen, werd nu gebruik gemaakt van de vernieuwende SenseMaker® methode.

In het onderzoek vertelden 383 Friezen hun verhaal over hoe zij thuis water verbruiken. Zij hebben dit verhaal vervolgens zelf van betekenis voorzien. Het resultaat is een verzameling kwalitatieve verhalen met kwantitatieve metadata – met zo min mogelijk beïnvloeding of interpretatie door onderzoekers.

Onderdompeling in honderden verhalen

De interpretatie van de resultaten is natuurlijk wél nodig om tot antwoorden en inzichten te komen. In een SenseGuide belevingsonderzoek gaat het erom de opdrachtgevers zo dicht mogelijk bij de beleving van de respondenten te brengen. Interpretatie wordt daarom ook gedaan door de opdrachtgevers zelf; zij gaan immers later met de opgedane inzichten aan de slag en daarbij is hun eigen perspectief belangrijker dan de visie van een onderzoeksbureau!

Een afvaardiging van de opdrachtgevers en enkele andere partijen die een rol spelen in de waterketen heeft zich op 15 juni 2015 onder begeleiding van SenseGuide een dag lang ‘ondergedompeld’ in de honderden verhalen en statistieken. Aan het eind van deze dag heeft de groep haar eigen inzichten en conclusies geformuleerd die zijn meegenomen in het Tweede Fries Bestuursakkoord Waterketen.

Belangrijkste inzichten

De opgedane inzichten zijn onder te verdelen in een drietal thema’s: emoties over de waarde van water; de rol van de overheid en het effectief betrekken van burgers.

Emoties over de waarde van water

• Burgers zijn bezorgd over waterverspilling en kwaliteit van het drinkwater.
• De trots over hoe goed we het in Fryslân en Nederland rond water hebben geregeld, vertaalt zich omgekeerd in boosheid over verspilling en vervuiling.
• Vooral oudere en hoog opgeleide burgers vinden een schoon milieu belangrijker dan lage(re) kosten.
• Mensen die praten over ‘kostbaar’ en ‘waardevol’ water bedoelen niet de prijs!
• Voor bewustwording of gedragsverandering heeft praten over het bespaarde geld daarom weinig zin. Mensen zijn gevoeliger voor kwaliteit, verspilling en milieu.
• Jongeren dienen op een andere manier benaderd te worden voor duurzaam watergebruik dan ouderen. Zuinig omgaan met water is voor ouderen meer vanzelfsprekend dan voor jongeren.

De rol van de overheid

• Burgers vinden vooral het samenspel tussen overheid, bedrijfsleven en burgers belangrijk voor hoe we in de toekomst in Friesland met water omgaan. Men kijkt niet alleen naar de overheid.
• Negatieve verhalen over de overheid komen vooral voort uit een gebrek aan inzicht in wat er precies gebeurt én uit incidenten: hoge beloningen van bestuurders, vertrekpremies en ruzies. De reputatieschade die hierdoor ontstaat ondermijnt de geloofwaardigheid van de hele overheid.
• Burgers zijn positiever in hun verhalen als ze zélf handelingsperspectief hebben. Het opleidingsniveau maakt daarbij niet uit: in alle gevallen lijkt het beter dat overheden concreet en ‘dichtbij huis’ beginnen met bijvoorbeeld het aanbieden van een regenton; dit heeft meer effect dan praten over abstracte zaken.

Effectief betrekken van burgers

• Mensen staan pas open voor informatie van de overheid op het moment dat zij persoonlijk ‘pijn’ lijden; informatie over bijvoorbeeld rioolgebruik komt veel beter binnen als de straat voor het huis open ligt. Op die momenten kun je met voorlichting meer bereiken.
• In de communicatie kan vakjargon als ‘sanitatie’, ‘waterbeheer’ en ‘zuivering’ beter worden vermeden. Hoewel sommige burgers de woorden op zich wel kennen, weten ze niet precies wat er mee bedoeld wordt.
• Communicatie over water moet gebruik maken van de verhalen die mensen er onderling zelf over vertellen. Dit kun je ook aanjagen in acties (“Hebben uw buren al een regenton?”) en communicatie.
• Stijl en toon van de communicatie kunnen anders: de overheid mag de burgers ook weleens kritische vragen stellen in plaats van alleen informatie geven; mocht informatie geven toch nodig zijn, dan werkt een positief verhaal beter dan een doemscenario of het ‘opgeheven vingertje’.