Analyseren

Interpretatie en conclusie zien wij primair als gezamenlijke taak van een werkgroep van mensen in de organisatie, hun partners en andere belanghebbenden in het werkveld. De gedachte is dat mensen geen advies willen van een buitenstaander maar gebruiksvriendelijke toegang tot de brondata om daarmee zelf patronen te ontdekken en beslissingen te nemen. Participatieve analyse sluit daarom goed aan op het cognitieve model van de methodologie.

SenseGuide consultants nemen zelf ook deel aan het analyse proces. Vooral wanneer er sprake is van een homogene groep mensen in het proces of een status quo in zienswijzen, dan kan een onafhankelijke blik zorgen voor een doorbraak in het denkproces.

Voor analyse hebben wij een proces ontwikkeld dat voorkomt dat mensen lukraak verhalen gaan lezen; de ervaring leert dat dit al snel leidt tot een gevoel van ‘verdrinken in data’ waardoor er juist geen patronen en verbanden meer worden gezien. Dit omvat de volgende stappen:

Analyse van kwantitatieve data

Het proces vangt aan met individuele detectie van patronen, verbanden en zwakke signalen in kwantitatieve data om die vervolgens met elkaar te delen en tot inzichten en vragen te komen. Er worden in deze fase nog geen verhalen gelezen. Het idee erachter is om nieuwsgierigheid op te wekken en richting te vinden voor de analyse van verhalen. Deelnemers aan het analyseproces hebben de beschikking over een softwareapplicatie waarmee directe interactie met de data mogelijk is; ze passen filters toe, maken selecties maken om inzichten op te doen en verfijnen deze. Indien relevant voeren we statistische toetsen uit om significante verschillen te ontdekken.

Analyse van narratieven

Het analyseren van verhalen is vooral een proces van menselijke analyse. Mensen zien namelijk andere verbanden dan computers; ze gebruiken hun ervaring, gevoel en creativiteit én houden rekening met toeval en onvoorspelbaarheid van factoren. Hierbij gaat het om de beeldvorming en betekenis van een cluster verhalen achter een bepaald statistisch patroon of zwak signaal.

De ervaring leert dat door het lezen van de verhalen gaandeweg andere inzichten en ook andere vragen ontstaan – door actief met de data te werken ontwikkelen de deelnemers een eigen interpretatie van de resultaten.

Thematische analyse

Aanvullend voeren we een thematische analyse uit, eventueel in een participatieve vorm. In dit proces worden verhaalfragmenten die in context, taal- en woordgebruik overeenkomen gecodeerd. Hierbij passen we een open en flexibele manier van coderen toe (reflexive thematic analysis) Optioneel is om machine tekstanalyse hiervoor in te zetten waarbij natuurlijke taal algoritmes het werk doen. Een groot voordeel van algoritmes is dat ze geen last hebben van cognitieve bias. Daarentegen kunnen mensen weer beter reflecteren en juist de subjectiviteit en onvoorspelbare aspect maken het menselijke oordeel waardevol om ingewikkelde vraagstukken op te lossen.

Thematische analyse dient enerzijds als validatie en onderbouwing van de inzichten die een werkgroep opdoet. Anderzijds komen uit de thematische analyse nieuwe patronen en verbanden naar voren die de inzichten verder aanscherpen. De codes en fragmenten voegen we samen met de kwantitatieve data uit het onderzoeksproces. Zo analyseren we patronen en verbanden en identificeren we dominante thema's, overtuigingen, gedragingen etc. met een stevige onderbouwing.

Thematische systeemkaart (system mapping)

Een zeer populaire en krachtige tool is de systeemkaart. Een systeemkaart is een hulpmiddel om de verbanden in een systeem te visualiseren. De kaart visualiseert de onderwerpen uit de thematische analyse en de verbanden tussen onderwerpen en narratieven. Hiermee identificeren we clusters en netwerken die ons in staat stellen de dynamiek van een complex systeem te begrijpen.

Systeemkaarten hebben eigenlijk veel overeenkomsten met gewone geografische kaarten. We gebruiken de systeemkaart om ons te oriënteren en structuur te brengen in een overweldigende hoeveelheid informatie. (Systeem)kaarten zijn het meest effectief als ze mensen bij elkaar brengen. Door met elkaar dezelfde kaart te bekijken, de verbanden en thema's te benoemen en deze samen betekenis te geven, ontwikkelen de belanghebbenden in het werkveld een gedeeld situationeel begrip dat verder gaat dan hun eigen werkterrein. Hiermee kunnen zij anticiperen op de huidige situatie, toekomst en interventies die helpen naar de toekomst te navigeren.